Шанхай ҳамкорлик ташкилоти: ўзаро кўмак ва елкадошлик
Дунё таҳликали жараённи ўз бошидан кечирмоқда. Негаки, айрим давлатлар турли чиқишлар, баёнотлар билан ўз манфаатлари устуворлигини илгари суришга интилмоқда.
Глобаллашув жараёнида дунё давлатлари бундай чақириқларни кўтармайди, ҳазм ҳам қила олмайди. Чунки бугунги кун илгариги даврлардан тубдан фарқ қилади. Ҳозирги давр ўзаро ҳамкорликка, бирлашувга чақирув замони десак, хато қилмаган бўламиз.
Дунёда бўлаётган қуролли тўқнашувлар, ўзаро келишмовчиликлар давлатлар олдига ҳар қачонгидан ҳам ҳушёрлик, сергаклик талабини қўмоқда. Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтаётган Шанхай ҳамкорлик ташкилоти саммити ўз вақтида ва айни мақсадлар муштараклиги асосида бўлиб ўтаётганлигини алоҳида таъкидлаш лозим.
Ҳозирги кунда мазкур ташкилотга доимий саккизта давлат аъзо бўлиб, йилдан-йилган унга қизиқиш, аъзо бўлиш хоҳиш-истаги ортиб бормоқда. Самарқанд саммитида ҳам 14 давлат раҳбарлари иштирокига урғу бериб, ШҲТга Эрон Ислом Республикасининг тўлақонли аъзо давлат сифатида киришининг расмий ҳал қилинишини алоҳида таъкидлаш лозим. Бу ниҳоятда муҳим, негаки, Яқин шарққа кириш эшиги ташкилот учун кенг имкониятларни очади.
Кейинги учрашувларда Беларусь, Туркия, Миср каби давлатларнинг ҳам тўлақонли аъзо давлат сифатида кириши эҳтимоли юқорилигини алоҳида таъкидлаш лозим.
ШҲТнинг асосий мақсад ва вазифаси нима?
Давлатимиз раҳбари томонидан ШҲТнинг халқаро ташкилот сифатидаги жозибадорлигига қуйидагича баҳо берилди:
“Шанхай ҳамкорлик ташкилотининг турли блоклардан холи мақомга эга экани, очиқлик, учинчи мамлакатлар ёки халқаро ташкилотларга қарши қаратилмагани, барча иштирокчи томонларнинг тенглиги ва суверенитетини ҳурмат қилиш, ички ишларга аралашмаслик, сиёсий қарама-қаршилик ва ихтилофли рақибликка йўл қўймаслик”.
ШҲТнинг асосий вазифалари сиёсий, савдо-иқтисодий, илмий-техникавий ва маданий соҳаларда, шунингдек, таълим, энергетика, транспорт, туризм, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва бошқа йўналишларда кўп тармоқли ҳамкорликни ривожлантиришдан иборат. Ташкилот минтақада тинчлик, хавфсизлик ва барқарорликни мустаҳкамлашни ўз олдига мақсад қилган. Қолаверса, ШҲТнинг асосий жозибадорлиги иқтисодий, ҳарбий ривожланиш даражасидан ёки эришилган халқаро обрў-эътибордан қатъи назар, унинг аъзоларининг тенг ҳуқуқлилигидир. ШҲТ низомида ташкилот қарорлари консенсус асосида қабул қилиниши белгиланганлигини алоҳида таъкидлаш лозим.
Самарқандда ўтказилаётган ШҲТ саммити ғарб тузилмаларига қарши ҳарбий кучга айланиши мумкинлиги ҳақидаги халқаро оммавий ахборот воситаларида тарқалаётган турли хабарлар асоссиз фикрлардир. ШҲТ ташкилоти ўз олдига бундай вазифани қўймаган, бирон бир ахборот майдонида бу ҳақда фикр юритилмаган.
Ўзбекистоннинг ШҲТдаги ўрни нималардан иборат?
Шанхай ҳамкорлик ташкилотининг 2016 йилдаги Тошкент саммитининг асосий натижаларидан бири ШҲТга аъзо давлат мақомини олиш мақсадида Ҳиндистон ва Покистон мажбуриятлари тўғрисида меморандумлар имзоланганидир. Бу – ташкилот салоҳиятини кўтаришга ва халқаро майдондаги ролини янада оширишга хизмат қилди.
2017 йилда республикамиз ШҲТ доирасидаги ҳамкорликни янада ривожлантириш ташаббускорига айланди. Ўзбекистон Президенти томонидан беш йил мобайнида ШҲТ саммитларида сиёсий, савдо-иқтисодий, транспорт-логистика, инновация ва бошқа соҳалар бўйича ҳамкорлик самарадорлигини оширишга доир 54 та ташаббус илгари сурилди.
Душанбе саммитида ўзбек томони илгари сурган бир қатор ташаббуслар – ШҲТнинг “Яшил камар” дастури, Халқаро ахборот хавфсизлигини таъминлаш масалалари бўйича давлатлар ўртасидаги ўзаро ҳамкорлик режаси, ШҲТ Иқтисодий форуми концепцияси, шунингдек, ШҲТнинг Туризм ва маданий пойтахти тўғрисидаги низом қабул қилинди. Таҳлил натижаларига кўра, Ўзбекистон амалга ошаётган ташаббуслар бўйича ШҲТда етакчи ўринни эгаллаб турибди.
Хулоса ўрнида таъкидлаш лозимки, саммит якунида ташкилот доирасида, давлатлар ўртасида турли соҳаларда келишув шартномалари имзоланади. Бу орқали эса келажакда кўзланган мақсадлар муштараклиги амалга оширилади.
Шерзод Зулфиқоров,
Жамоат хавфсизлиги университети
эксперт гуруҳи аъзоси.
ЎзА
